90. rocznica rozpoczęcia produkcji Sokoła 1000 M111 [historia, cena, dane techniczne]

Jeden z najbardziej rozpoznawalnych, ale przede wszystkim najważniejszy motocykl polskiej produkcji świętuje 90. rocznicę rozpoczęcia produkcji. Sokół 1000 M111, bo o nim mowa, wpisał się na dobre w ramy historii jednośladów w Polsce. Jak wyglądała jego historia?

Błędnie mówi się, że Sokół 1000 jest pierwszym motocyklem produkowanym w Polsce. W 1929 roku CWS M55 był wytwarzany w Państwowych Zakładach Inżynierii w Warszawie i pomimo sporych ambicji w iście amerykańskim stylu okazało się, że konstrukcja posiada sporo kłopotliwych rozwiązań. Silnik w układzie V był bardzo awaryjny i problematyczny, dlatego konieczne było zmodernizowanie dotychczasowej bazy lub stworzenie zupełnie nowego modelu.

Polscy inżynierowie wzięli się zatem do pracy i w 1931 roku rozpoczęto w Państwowych Zakładach Inżynierii prace konstrukcyjne nad nowym motocyklem. Główny konstruktorem został Zygmunt Okołów, który podobnie jak w przypadku CWS M55, przy tym projekcie również inspirował się amerykańskimi jednośladami – miał mieć duży silnik, stabilne podwozie i spore gabaryty. Ze względu na typowo wojskowe przeznaczenie, konieczne było znalezienie kompromisu, gdyż dodatkowo motocykl musiał cechować się wysoką niezawodnością, wytrzymałością granicząca z niezniszczalnością, odpornością na nieumiejętna obsługę oraz doskonałymi warunkami jezdnymi szczególnie w trudniejszym terenie. W skład zespołu konstruktorskiego wchodzili m.in., inżynierowie Mordasewicz i Bidziński oraz dyplomowani technicy Poraziński, Raczek i Gebler. Produkcja ruszyła pełną parą, a pierwszy prototypowy motocykl pojawił się już w 1932 roku.

Seryjna produkcja CWS M111 ruszyła w pierwszych miesiącach 1933 roku i do 1939 roku taśmę produkcyjną opuściło ponad 3000 egzemplarzy. W między czasie pojawiały się niewielkie modernizacje techniczne, ale były one raczej symboliczne. Najważniejsza zmiana miała miejsce w 1936 roku – wówczas ze względów handlowych nazwa została zmieniona i CWS M111 stał się Sokołem 1000 M111.

Sam proces produkcji zawierał również kilka ciekawostek – silniki początkowo docierano na zimno, następnie na gorąco. Co dziesiąta jednostka napędowa trafiała na hamownię w celu sprawdzenia parametrów i ich ewentualnej korekcji. Motocykle dodatkowo testowane były na dystansie 25 km, następnie usuwano usterki, myto, robiono końcowy odbiór techniczny. Tak przygotowany pojazd był gotowy do sprzedaży. 

Szeroka współpraca PZInż. Z dostawcami części i podzespołów sprawiła, że jedynie 5% całości motocykla pochodziło od zagranicznych dostawców. Fakt ten również wpłynął na cenę, która była zdecydowanie najniższa w pierwszych latach produkcji Sokoła 1000 M111. W ramach ciekawostki należy dodać, że po 1936 roku jedynym elementem zagranicznej produkcji były łożyska toczne.

Wizualnie Sokół 1000 M111 przypominał swojego niechlubnego poprzednika, jednakże konstrukcyjne, a także pod względem rozwiązań był to zupełnie nowy motocykl, który napędzany był dolnozaworowym widlastym silnikiem dwucylindrowym o pojemności 995 cm³, który generował moc trwałą na poziomie 18 KM przy 3000 obr./min. Moc maksymalna wynosiła ok. 20 – 22 KM przy 4000 obr./min. Wielotarczowym sprzęgłem sterowało się nożnie, natomiast skrzynią biegów posiadającą trzy przełożenia ręcznie. Motocykl ważył ok. 270 kg, w zestawie z wózkiem bocznym – 375 kg. Spalał ok. 7,5 l na 100 km, a z wózkiem bocznym osiągał prędkość maksymalną ok. 100 km/h. Cały zestaw kosztował 4200 złotych. Silniki produkowano w Zakładach Mechanicznych “Ursus”, w Czechowicach pod Warszawą, natomiast podwozia motocykli, wózki boczne i montaż pojazdów wykonywano w Oddziale Motocykli Fabryki Samochodów Osobowych i Półciężarowych PZInż. w Warszawie przy ul. Terespolskiej 36.

Sokół 1000 M111 służył głównie do wielu zdań w Wojsku Polskim, ale wiele egzemplarzy trafiło także do Policji Państwowej, Poczty Polskiej, instytucji państwowych i klientów cywilnych. Warto wspomnieć, że motocykl ten zasłużył się również sportowo, a do historii przeszły sukcesy polskich załóg podczas Olimpijskiego Zjazdu Motocyklowego, który był częścią Olimpiady w Berlinie w 1936 roku, czy zwycięstwa w Rajdzie Tatrzańskim i szczególnie ciężkim Rajdzie Patrolowym Szlakiem Marszałka Piłsudskiego, organizowanym corocznie na trasie długości prawie 2800 km. 

Aktualnie szacuje się, że w Polsce jedynie około 100 oryginalnych egzemplarzy Sokoła 1000 M111. Wiele z nich, które znajdują się obecnie na rynku to repliki, gdyż w ostatnim czasie na aukcjach pojawiło się niemalże 90% zamiennych części, które mogą posłużyć do jego odbudowy. Te, które mają potwierdzoną historię i oryginalność, kosztują tyle co kawalerka w Łodzi.