- Jak powstała marka motocykli Jawa?
- Skąd wzięła się nazwa Jawa?
- Jaki był pierwszy motocykl marki Jawa?
Piękna historia inżynierskiej pasji i niespełnionego dążenia do ideału w burzliwych czasach XX wieku. Jak powstała marka motocykli Jawa i skąd wzięła się kojarząca się wielką ideą nazwa?
Wszystko zaczęło się w genialnym umyśle Franciszka Janečka – czechosłowackiego inżyniera, który już w latach młodzieńczych dał się poznać jako niezwykle utalentowany mechanik. Janeček urodził się 23 Stycznia 1878 w Klášter nad Dědinou małej wiosce na obecnym terenie Republiki Czeskiej, lub jak kto woli Czechii. Franciszek pobierał nauki w Pradze oraz Berlinie. W wieku 23 lat został wysłany do Holandii, gdzie pomagał w zaprojektowaniu i budowie fabryki maszyn elektrycznych, w której z resztą został późniejszym kierownikiem.
Franciszek Janeček – genialny wynalazca i założyciel motocyklowej marki Jawa
Po powrocie do kraju Franciszek kierował warsztatem w zakładach Českomoravska Kolben-Danek. W międzyczasie pracował nad własnymi wynalazkami, które zgłaszał do urzędu patentowego. Jeden z nich – na udoskonaloną lampę łukową udało mu się sprzedać w Niemczech w 1906 roku za kwotę, która pozwoliła mu na skupienie się na nauce podczas stażów w znanych europejskich fabrykach. Podobno uzbierał ponad 60 różnych patentów na swoje wynalazki, co najlepiej świadczy o tym, że miał łeb nie od parady. Wkrótce sam założył własny warsztat i laboratorium doświadczalne, gdzie rozwijał kolejne pomysły i wynalazki. Za aparat do zapisu fotograficznego i reprodukcji dźwięku uzyskał I nagrodę berlińskiej firmy Lyrophon. Opatentował także zdalnie sterowaną tablicę reklamwą, a to wszystko działo się na początku XX wieku! Później zaczęły się czasy I Wojny Światowej, które tak znamienity inżynier musiał spędzić w przemyśle zbrojeniowym. Wynalazca i konstruktor był pochłanięty przez przemysł militarny i dopracowywanie rozwiań balistycznych. Stworzył m.in. granat, który otrzymał nazwę zwyczajową od jego nazwiska. Niezbyt chwalebne to dokonania, ale twórczy umysł trafił po prostu na podatny grunt czasów wojny.
Przeczytaj też:
Jawa 300 CL 2020 już w Europie. Czy trafi do Polski? Cena, opinie, dane techniczne, zdjęcia
Co to jest Jawa?: pierwszy motocykl i geneza nazwy
W czasach międzywojennych, gdy spadło zapotrzebowanie na przemysł wojskowy, Janeček, po przestudiowaniu obecnego zapotrzebowania, postanowił zając się produkcją motocykli. W tamtym czasie produkcja motocykli w Czechosłowacji była nikła, a na ulicach i drogach spotkać można było właściwe same zagraniczne konstrukcje. Zapotrzebowanie na łatwy środek transportu rosło, więc czas naglił konstruktora. W celu przyspieszenia produkcji i uproszczenia procesu przygotowawczego nowego jednośladu, a także zapewne z uwagi na brak doświadczenia konstrukcyjnego w tej dziedzinie, Janeček postanowił skorzystać z gotowej konstrukcji na podstawie licencji. Wybór padł na niemiecki motocykl Wanderer z silnikiem o pojemności 500 cm³. Jeśli więc szukasz odpowiedzi na pytanie co to jest Jawa i skąd wzięła się nazwa tej marki, to tutaj należy dopatrywać się jej genezy – nazwa pochodzi od pierwszych liter nazwiska konstruktora oraz producenta motocykli Wanderer. Aby urzeczywistnić powzięte plany, Franciszek Janeček rozbudował swój warsztat oraz założył odlewnie metali lekkich. Genialny konstruktor i inżynier unowocześnił projekt wprowadzając sporo udanych modyfikacji. Tak powstała Jawa 500 Rumpal – pierwszy motocykl legendarnej motocyklowej marki zza naszej południowej granicy.
Jawa 500 Rumpal: wielkie otwarcie
Jawa 500 OHV, czyli pierwszy motocykl wyprodukowany w czechosłowackiej “Zbrojovce”, rozpoczęła swoją historię w niemieckiej fabryce, gdzie Alex von Novikoff, utalentowany konstruktor cieszącej się poważaniem marki motocyklowej Wanderer (podróżnik), zaprojektowal nowoczesny motocykl z ramą stworzoną z tłoczonych elementów ze stalowej blachy. To nowatorskie rozwiązanie wspierał napęd za pomocą wału z przegubami i zawieszeniem przednim z widelcem resorowanym na resorze piórowym. Trójstopniowa skrzynia biegów Wanderera była zblokowana z jednocylindrowym silnikiem o pojemności 398 cm³.
Mimo nowoczesnej konstrukcji model ten nie był niestety dojrzałym projektem. Sprzedano kilka egzemplarzy, które szybko wróciło do wytwórni na poprawki mechaniczne. Były problemy z pasowaniem, zacierały się łożyska, przednie zawieszenie szybko ulegało uszkodzeniom. Podobno kierownictwo firmy Wanderer odetchnęło z ulgą, kiedy okazało się, że problematyczny projekt znalazł nowego właściciela. Licencję motocykla Wanderer K 500 udało się sprzedać praskiej wytwórni zbrojeniowej, która w latach 1927-1928 zamierzała się przebranżowić i rozpocząć produkcję motocykli dla cywili. Zbrojovka miała kilka ofert – m.in. na motocykl marki Schliha, z dwusuwowym silnikiem. Także austriacki Puch oferował inż. Janečkovi swoje licencje. Wytwórnia Wanderer zwyciężyła jednak w tej konkurencji. I to nie dlatego, że ich produkt wypadał najlepiej, ale ponieważ oprócz dokumentacji technicznej, oferowała także część urządzeń potrzebnych do jego produkcji. Dzięki temu w 1929 roku powstał pierwszy motocykl marki Jawa.
Jawa 175 Viliers: cena czyni cuda
Kryzys gospodarczy jaki miał miejsce pod koniec lat dwudziestych sprawił jednak, że ciężkie i drogie motocykle z dużymi jednostkami napędowymi nie cieszyły się zbytnią popularnością. Janeček posiadał zdolność szybkiego reagowania na zmieniające się potrzeby rynku i już w 1932 roku zaoferował lekki motocykl z dwusuwowym silnikiem Villiers o pojemności 175 cm³. Dobry odbiór nowego motocykla najlepiej śiwadczył o słuszności tej decyzji. I nie bez powodu bo nowa lekka Jawa kosztowała o 1/3 ceny mniej od podobnej konkurencji. i ok 1/3 ceny modelu 500 Rumpal. Od tego momentu rozpoczęło się powodzenie motocykli Janečka i wzrost popularności marki. Jawa, równolegle do produkcji lekkich motocykli dwusuwowych, w latach 1929-1939, wytwarzała także maszyny turystyczne, a także motocykle sportowe dla żużlu z silnikami czterosuwowymi w układach jedno- oraz dwucylindrowych i z rozrządem OHV i OHC. Część z tych jednośladów była produkowana seryjnie.
Przeczytaj też:
Jawa TS 350. Ten motocykl nieźle dał nam w kość! Kultowe motocykle PRL. Opinie, historia, dane techniczne, czy warto?
Jawa i samochody?
Mało kto wie, ale Jawa miała także epizod z produkcją samochodów i choć historia nie powtórzyła sukcesu odniesionego w jednośladach, to na pewno warto o tym fakcie wspomnieć. Janeček miał rozmach i potrafił to udowodnić. Tak, Jawa zajmowała się również produkcją samochodów. Auto o nazwie Minor zostało stworzone w fabrykach Jawy i ujrzało światło dzienne w 1938 roku. Nie zdobyło jednak wielkiej popularności – być może przez kolejną wojenną zawieruchę. Jawa pozostała przy produkcji motocykli. Sam genialny konstruktor nie doczekał końca II Wojny Światowej – zmarł w 1941 roku, a po wojnie jego wytwórnię upaństwowiono.
Jawa na sportowo
Jawa zawsze brała aktywny udział w wydarzeniach sportowych. Sukcesy w zawodach takich jak Tourist Trophy, enduro Sześciodniówka, czy chociażby w Złotym Kasku Czechosłowacji, dodają blasku marce i historii tej arcyciekawej firmy, której historycznym pechem było znalezienie się po tej mniej rozwojowej stronie Żelaznej Kurtyny. Do dziś motocykle startujące w żużlowym Grand Prix napędzane są jednostkami produkowanymi przez Jawę, a sama marka została obecnie przejęte przez indyjskiego giganta Mahindrę i wiele wskazuje na to, że nadeszły właśnie dla niej jaśniejsze dni.
