Silnik to z natury dość hałaśliwa konstrukcja, która wydaje wiele różnych dźwięków. Wśród nich da się jednak wyodrębnić te niepokojące jak np. metaliczne stukanie. Najczęstszą odpowiedzią będzie zapewne „panewki”. Ale to wcale nie muszą być panewki, a spalanie stukowe, którym dziś się zajmiemy.
W normalnych warunkach za zapłon mieszanki w komorze spalania odpowiada świeca zapłonowa. No chyba, że to diesel, ale na szczęście w motocyklach takich silników się nie montuje. Jeśli za całość procesu odpowiada wyłącznie świeca, to wtedy spalanie odbywa się równomiernie i w sposób kontrolowany. Dba o to także prawidłowo ustawiony zapłon, dający iskrę w odpowiednim ustawieniu tłoka. Zdarza się jednak, że ten idealny układ bierze w łeb i zapłon następuje za wcześnie, za późno lub też odbywają się nawet dwie detonacje.
W takiej sytuacji można mówić o spalaniu detonacyjnym, potocznie zwanym po prostu stukowym – określenie wzięło się od charakterystycznego dźwięku przypominające stuki. Ten dźwięk przypomina trochę jakby silnik benzynowy próbował pogrywać jak wysokoprężny – nie trudno go wychwycić, bo nie brzmi to zdrowo. Nietrudno też odróżnić go od stukania panewek, które jest bardziej donośne i dobiega z dołu silnika, a nie z okolic głowicy i cylindra. Jakkolwiek to dziwnie nie zabrzmi – panewki pukają, trefny zapłon stuka.
Spalanie detonacyjne. Najważniejsze informacje:
- Spalanie detonacyjne zwane stukowym może doprowadzić do wypalenia dziury w tłoku, a w efekcie do generalnego remontu silnika.
- Nieprawidłowości prowadzące do takiego spalania to za niska liczba oktanowa benzyny, usterka układu zapłonowego, za wysoka temperatura, uboga mieszanka lub przestawiony rozrząd.
- Jeśli słyszysz, że benzynowy silnik zaczyna pobrzmiewać niczym diesel, to nie ignoruj tego i jak najszybciej zbadaj co może być przyczyną.
Co powoduje spalanie stukowe?
No dobrze, ale skąd może się brać spalanie stukowe? Wiadomo, że z nieprawidłowego przebiegu zapłonu, ale co go powoduje? Przyczyny są bardzo różne. Może to być usterka modułu zapłonowego, który błędnie interpretuje punkt zapłonu. W starych motocyklach może to być też kwestia źle ustawionego zapłonu, który wymaga regulacji. Ale może to też być kwestia niezwiązana z czasem podania iskry. Do spalania stukowego dochodzi także w sytuacji gdy mieszanka paliwowo-powietrzna jest zbyt uboga, czyli za dużo w niej powietrza, a za mało benzyny. Taki mix generuje za wysokie temperatury, co może powodować samoistną detonację świeżej mieszanki, ale nie tylko.
Uboga mieszanka może po prostu niezdrowo zwiększyć temperaturę w obrębie komory spalania i np. nadmiernie rozgrzać świecę lub nagar, który zalega w silniku (tyczy się to najczęściej jednostek z wysokimi przebiegami). Mieszanka trafiająca wtedy do cylindra może się od nich zapalić w sposób niekontrolowany, gdy tłok będzie w nieodpowiednim położeniu. Może także dojść do tego drugi zapłon – pierwszy samoistny, drugi od świecy lub nagaru, co znacząco zwiększa ciśnienie działające na tłok. Oba scenariusze nie są sprzyjające, ponieważ prowadzą do nadmiernego obciążenia układu korbowo-tłokowego, a nawet do wypalenia dziury w tłoku.
Nie lekceważ stuków
Spalaniu detonacyjnemu sprzyja także paliwo o niskiej liczbie oktanowej. Jego spalanie przebiega bowiem bardziej gwałtownie, co może zaburzyć regularność zapłonu. W cywilizowanych obszarach takie ryzyko jednak nie występuje, bowiem benzyna oferowana na stacjach, choć liczbę oktanową nie zawsze ma taką samą, to nowoczesne układy zapłonowe potrafią się pod nie dostosować. Naprawdę niskooktanowe paliwo można spotkać dopiero w dzikich zakątkach świata. W naszym regionie bardziej prawdopodobne jest wywołanie spalania stukowego zbyt wysokim stopniem sprężania. Tyczy się to jednak silników modyfikowanych. W takiej sytuacji po prostu zaleca się stosowanie paliwa o wyższej liczbie oktanowej.
Jak więc widać, w nowoczesnym i seryjnym silniku motocyklowym przyczyny spalania stukowego są dość ograniczone. Można do nich zaliczyć właściwie tylko usterkę układu zapłonowego lub wtrysku, który dobiera nieodpowiednie proporcje mieszanki. Co ciekawe, większość producentów silników motocyklowych nie stosuje czujników spalania stukowego, który w samochodach jest już standardem i potrafi wprowadzić korekty zapłonu w razie pojawienia się nieprawidłowości. Na szczęście nie jest to częste zjawisko, by silnik zaczął wchodzić w stukające rejestry. Niemniej, warto być świadomym, że takie zjawisko może wystąpić i pod żadnym pozorem nie lekceważyć go. W takiej sytuacji czas reakcji ma kolosalne znaczenie i pozwoli zaoszczędzić naprawdę dużo czasu, nerwów i pieniędzy. Zignorowanie spalania stukowego jest bowiem szybką drogą do przeprowadzenia nieplanowanego remontu silnika.
